Czynnik ludzki często staje się oficjalnym wyjaśnieniem przyczyn incydentu, wypadku czy katastrofy. Jednak znaczenie terminu „czynnik ludzki” nie zawsze jest rozumiane nawet przez posługujących się nim dziennikarzy.
Koncepcja czynników ludzkich
Najpopularniejsza interpretacja pojęcia „czynnik ludzki” jest następująca: jest to możliwość podjęcia przez osobę nielogicznej, nieopłacalnej lub po prostu błędnej decyzji w danej sytuacji. Chodzi o to, że wiele systemów działa z udziałem człowieka, co oznacza, że istnieje możliwość naruszenia algorytmu w łączu, w którym decydującego wyboru dokonuje osoba, a nie maszyna.
W sytuacjach, w których rozwój zdarzeń zależy od decyzji osoby, niemożliwe jest jednoznaczne przewidzenie jego wyboru, dlatego inżynierowie i projektanci techniczni opracowujący złożone systemy starają się maksymalnie wykluczyć osobę z procesu maszyny, programu lub mechanizmu w celu zapewnienia systemowi ochrony przed ingerencją czynnika ludzkiego. Z drugiej strony jest to osoba, która jest w stanie podjąć niestandardową decyzję w sytuacji nie przewidzianej przez projektantów, dlatego czynnik ludzki bardzo często jest przyczyną uratowania wielu istnień i wartości. Problem polega na tym, że bez względu na to, jak doskonały jest mechanizm, może wybierać tylko z zestawu tkwiących w nim opcji, podczas gdy człowiek ma możliwość działania, jak mu się podoba.
Od 70 do 90% wypadków i katastrof lotniczych na świecie jest spowodowanych czynnikiem ludzkim.
Przyczyny i skutki
Główne powody, dla których dana osoba dokonuje złego wyboru w określonej sytuacji, to:
- brak informacji;
- stan fizyczny i psychiczny;
- wahanie moralne lub emocjonalne;
- niewystarczająca szybkość reakcji;
- błędna ocena sytuacji.
Faktem jest, że każda sytuacja wymagająca decyzji jest co najmniej mikrostresem, ponieważ osoba ma skłonność do wątpienia w wyniku swoich działań. Wiele z tych doświadczeń staje się przyczyną napięć emocjonalnych, a nawet załamań, co prowadzi do nielogicznej decyzji. Ponadto na daną osobę wpływa etyczny element wyboru. W końcu wiele błędnych decyzji zostało podjętych z powodu odprężenia, rozproszenia lub rozproszonej uwagi, w chwilach zaburzeń psychicznych.
Termin „czynnik ludzki” jest używany w lotnictwie, medycynie, inżynierii, nauce, a nawet w nadzorze korporacyjnym.
Osobowość ludzka jest nadal dość tajemniczym i wieloaspektowym zjawiskiem, więc prawie niemożliwe jest przewidzenie zachowania konkretnej osoby w danej sytuacji z absolutną pewnością. W związku z tym twórcy precyzyjnych systemów mogą liczyć tylko na poziom wytrenowania osoby, jej odporność na stres i przestrzeganie instrukcji. Obecny poziom rozwoju technologii nie pozwala na całkowite wykluczenie osoby z procesu decyzyjnego, co więcej, to właśnie zdolność osoby do oryginalnego myślenia stała się niejednokrotnie jedynym powodem rozwiązania niestandardowej sytuacji.. Przykładem są fałszywe alarmy sowieckich i amerykańskich systemów ostrzegania przed atakiem nuklearnym podczas zimnej wojny. Gdyby decyzje podejmował komputer, III wojna światowa byłaby nieunikniona, ale oficerowie ZSRR i Stanów Zjednoczonych potrafili prawidłowo ocenić sytuację i zapobiec wybuchowi konfliktu.
