Główna różnica między ludźmi a zwierzętami polega na tym, że ludzie potrafią myśleć abstrakcyjnie, planować i wyobrażać sobie przyszłość. Te zdolności są aspektami naszej świadomości, a ludzie przez cały czas próbowali badać świadomość.
Świadomość jest odzwierciedleniem rzeczywistości w ludzkiej psychice. Obejmuje myśli, wyobraźnię, samoświadomość, postrzeganie informacji itd. i jest czysto indywidualny. Oznacza to, że to, co widzisz, wyobrażasz sobie i myślisz, jest tylko twoimi subiektywnymi doświadczeniami, poza tym obraz świata może się różnić.
W prymitywnych czasach ludzie byli zainteresowani nie świadomością, ale raczej jej odmiennym stanem. Dlatego szamani, którzy mogli wejść i być w odmiennym stanie świadomości, wzbudzali szczególny szacunek. Są one uważane za trans i ekstazę. Szamani słyszeli głosy i doświadczali halucynacji, a prymitywne społeczeństwo uważało ich za uzdrowicieli, psychologów i proroków.
Aby wejść w odmienny stan świadomości, szamani stosowali różne psychotechniki, a także substancje halucynogenne pochodzenia naturalnego, takie jak grzyby. Paradoksalnie potrafili leczyć niektóre choroby, przewidywać przyszłość i rozmawiać z duchami zmarłych.
W średniowieczu filozofowie zajmowali się zagadnieniami psychiki i świadomości. Psychologia i mistycyzm były ze sobą ściśle powiązane. Ludzie wierzyli, że świadomość jest boską iskrą, każda osoba jest w stanie przewidzieć przyszłość. Szczególną uwagę zwrócono na interpretację snów - wszystkie sny uznano za prorocze.
W okresie od XVIII do XII wieku psychoterapeuci zajmowali się wszystkimi tymi samymi tematami zmiany świadomości, zwłaszcza hipnozą i somnambulizmem. Zadawali pytania - dlaczego po hipnozie pacjent nie pamięta, co mu się przydarzyło podczas hipnozy i jak w stanie somnambulizmu człowiek może się poruszać, mówić, wykonywać dowolne czynności. Jednak odpowiedzi na te pytania leżą bardziej w dziedzinie fizjologii. Po drodze zidentyfikowano takie zjawiska jak jasnowidzenie, stan namiętności, amnezja i nasilenie uczuć. Psychologowie ze szczególnym zainteresowaniem badali mnogie zaburzenia osobowości, a także doszli do wniosku, że nawet te wspomnienia, które wydają się na zawsze wymazane z naszej pamięci, wciąż żyją gdzieś w głębinach podświadomości i można je wydobyć za pomocą hipnozy. I tutaj rozsądnie byłoby przypomnieć osławionego Zygmunta Freuda.
W XX wieku, wraz z rozwojem jego teorii psychoanalizy, świadomość otrzymała odwrotną stronę - nieświadomość. Nieświadomość przejawia się w snach, automatycznych działaniach, zastrzeżeniach. Nieświadomość chroni nasz mózg przed ciągłym stresem świadomości, wypiera nieprzyjemne wspomnienia i doświadczenia. Nieświadomość przechowuje również wszystkie nasze sekretne pragnienia i potrzeby, gdy z jakiegokolwiek powodu nie mogą być one zaspokojone.
